مهندسی صنایع را می توان کاربرد اصول و فنون مهندسی مدیریتی به منظور بهبود، طراحی و نصب سیستم هایی شامل انسان، مواد، اطلاعات، انرژی و تجهیزات برای فراهم آوردن امکان تولید کالاها و ارائه خدمات بشکل کارآ و مطلوب دانست. برای بررسی، ارزیابی و کاربرد این سیستم ها، دانش و مهارت های علوم ریاضی، علوم فیزیکی و علوم اجتماعی به همراه فنون طراحی مهندسی موردنیاز است. مهندسان صنایع بیشتر درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی، روش ها وفناوری اند. حال آنکه سایر رشته های مهندسی بیشتر درگیر ماهیت فنی فرآیندها و فرآورده ها می باشند.
مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستم های مورد مطالعه آن را تشکیل می دهد. مهندسان این رشته در تیم های میان رشته ای برای امور برنامه ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیت های موسسات به خدمت گرفته می شوند. این فعالیت ها ممکن است اقدامات تولید، نوآوری در محصولات، ارائه خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود. این مهندسان بستر لازم برای تعامل تخصص های مختلف و کار گروهی را به بهترین وجه ایجاد نموده و در نتیجه امور طرح، برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر عملکرد نظام های تولیدی خدماتی بشکل منسجم تر انجام می شود و در نهایت محقق شدن این مهم، به بهبود مستمر در جهت سهولت کارها، راحتی کارکنان، کاهش هزینه ها، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان منجر می شود.
مرور توانمندی ها و خدمات مهندسی صنایع نقش و اهمیت مهندسی صنایع را به وضوح بیان می کند. امروزه حیات اقتصادی سازمان ها و موسسات تولیدی و خدمات در بازار رقابتی شدید جهانی به استفاده بهینه از منابع در دسترس وابسته است. عموماً منابع در دسترس شامل مواد، منابع انسانی، ماشین آلات (شامل تجهیزات، لوازم جانبی، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و …)، منابع اطلاعاتی و منابع مالی طبقه بندی میشوند. ایجاد و نگهداری منابع یاد شده هزینه هایی را برای سازمان به دنبال دارد. هزینه تمام شده واحد محصول هر موسسه متأثر از نحوه به کارگیری این منابع است. هر شرکت تولیدی یا خدماتی که بتواند هزینه های خود را به حداقل ممکن برساند و به بیانی دیگر توانایی استفاده بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود ایجاد نماید یا حاشیه سود بیشتری به دست خواهد آورد و یا قادر خواهد بود که قیمت های فروش خود را با حفظ حاشیه سود قبلی، کاهش دهد. این بدان معنی است که قدرت رقابتی موسسه مذکور در بازار افزایش می یابد. باتوجه به تحولات اقتصاد جهانی قدرت رقابتی شرط اساسی موفقیت در کسب و کار نوین محسوب می شود. در کنار این مسائل، توجه به نوآوری ها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات که از طریق تلاش برای یافتن طرح های بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار نیز بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت. با توجه به مراتب فوق اگر ضرورت ها و نیازمندی های رسیدن به امور مذکور را با تکنیک های مهندسی صنایع تطبیق دهیم مشاهده می شود که مهندسی صنایع ابزار لازم برای حصول اهداف سازمانی را بطور فراگیر و سیستماتیک فراهم می آورد و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع بعنوان موتور محرک حرکت سازمانهای امروزی است.
گرایشهای مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد
مهندسی صنایع
فارغ التحصیلان این گرایش توانایی کارهایی از قبیل مدلسازی ٬برنامه ریزی درپروژه های مختلف٬ بررسی مشکلات و ارائه بهترین الگوها در سازمان ها و کارخانه ها برای بهینه سازی مسائل مختلف از قبیل انسان ٬مواد و ماشین آلات را دارا هستند.
فارغ اتحصیلان این رشته می توانند به عنوان مهندس صنایع در واحدهای تولیدی و کیفی و خدماتی (خودرو سازی، شرکتهای نفتی و …) و یا بعنوان سیستم آنالیست در واحدهای مالی و بانکی و بیمه و وزارتخانه ها و … فعالیت کنند. از آنجاکه این رشته بسیار گسترده است، هرکس بنابر علاقه خود به سمت خاصی حرکت می کند و بدین جهت شغل آینده فارغ التحصیلان بیشتر به جهت گیری و حرفه خودش باز می گردد.
مدیریت سیستم های بهره وری
همانطور که از نام این رشته پیدا است دانشجویان این رشته با یادگیری مسائلی از تلفیق بهینه عوامل انسانی و فیزیکی در جهت تحقق هدفهای مدیریتی و بهینه سازی گام برمی دارند اصولا از فارغ التحصیلان این گرایش انتظار می رود با بکارگیری دروسی که در دوره کارشناسی ارشد می خوانند بتوانند به مدیریت واحدهای صنعتی و همچنین تجزیه و تحلیل مسائل مدیریتی و نارسائی های سازمان ها بپردازند.دانشجویان این رشته با توجه به دروسی که در دوره کارشناسی ارشد می گذرانند و همچنین دروسی که در امتحان ورودی آن دانشجویان باید بلد باشند در مجموع بیشتر به درد فارغ التحصیلان رشته های فنی (غیر صنایع) می خورد تا بتوانند علاوه بر جنبه های فنی به مسائل مدیریتی و اقتصادی با دیدی در جهت بهبود بهره وری یک سازمان نگاه کنند.
مهندسی مالی(مدیریت مهندسی)
از قابلیت های مهم دانش آموختگان این رشته می توان به توانایی آنها در درک همزمان مفاهیم صنعتی و مفاهیم مالی (با توجه تحصیلات دوره کارشناسی آنها که مهندسی صنایع بوده) اشاره نمود. از این نکته هم نباید گذشت که این دانش آموختگان به علت پشتوانه تحصیلات فنی خود از توانایی بالاتری دردرک مسائل کمی مانند ریاضی و مفاهیمی از این دست، در مقایسه با رشته های مدیریتی مشابه برخوردارند.
نرم افزار های کاربردی مهندسی صنایع
نرم افزار های پژوهش در عملیات
در مسائل برنامه‌ریزی خطی ، غیرخطی، عدد صحیح ، مختلط و …بکار میرود و انواع محدودیت‌ها را دربر می گیرد.
GAMS
در برنامه‌ریزی خطی ، عدد صحیح ، مختلط ، صفر و یک کابرد دارد . حل به دو روش انجام می پذیرد : ۱- مساله را خودبه‌خود حل کرده و گزارش نهایی بدهد ؛ ۲- مرحله به مرحله آن را حل کند.
LINDO
در برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی بکار میرود . قویترین نرم‌افزار OR بعد از GAMSاست.
LINGO
در برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی بکار میرود . استفاده از روش حل ماتریسی ، مساله مورد نظر به صورت کدهای ASCII ذخیره می‌شود.
GINO
در برنامه‌ریزی خطی ، مسائل حمل و نقل ، برنامه‌ریزی پویا ، تئوری صف ، شبیه‌سازی و مدیریت پروژه کاربرد دارد .
QSB
در برنامه‌ریزی خطی ، نظریه صف ، موجودی مسائل حمل و نقل (۹۹ مبدأ ، ۹۹ مقصد) کاربرد دارد. .
TORA
نرم‌افزارهای گرافیک و ترسیم
کاربرد در مدلسازی، سرعت بالا ، تکمیل خودکار،برخورداری از جزئیات مدل ، ساختن مدل سه بعدی به صورت اتوماتیک ، امکان عیب‌یابی ،قابل استفاده به منظور طرح‌ریزی و…..
AutoMod
ایجاد سیستم‌های پیچیده شامل مدل‌های بزرگ از سیستم‌های ساخت، مونتاژ و حمل و نقل ، ایجاد سریع مدل‌ها ، قابلیت ایجاد ، شبیه‌سازی ، آنالیز و تفسیر و طرح‌ریزی مدل‌ها ، برای نشان دادن واقع‌گرایانه سیستم از طرح‌های متحرک استفاده می‌شود.
Micro Factory
اولین زبان شبیه‌سازی برای مدلسازی سیستم‌های ساخت ؛ اولین زبان قابل اجرا بر روی میکروکامپیوترها ، دارای منوهای بسیار قوی ؛ مشخص نمودن مشخصه‌های دینامیکی و استاتیکی و……
Siman
کاربرد در طرح‌ریزی و شبیه‌سازی؛ رسم طرح مورد نظر در محیط ۱۴ و ۱۳ و ACAD 12 و انتقال به محیط نرم‌افزار ؛ نشان دادن بخشها با جزییات ، نمایش جریان مواد به صورت انیمیشن ؛ پیشگویی عملکرد فرایندها و….
SimFactory
شبیه‌سازی تولید محصولات به صورت تکی و بسته‌ای ؛ رسم طرح مورد نظر در ACAD ؛ امکان دیدن مدل از زوایای مختلف و جهت‌های گوناگون و….
Taylor
از کامل‌ترین نرم‌افزارهای شبیه‌سازی ، کاربرد برای مدل‌های مفهومی؛ ایجاد تجزیه وتحلیل ، طبقه‌بندی و شبیه‌سازی مدل‌ها و……
رسم نمودارهای پرت و گرت به اندازه دلخواه ، محاسبه محدودیت‌های FF و SF و … ،آنالیز مقادیر به دست آمده تجمعی و گراف آن ، هزینه‌بندی انواع پروژه‌ها و…..
HPM
رسم نمودارهای پرت و گرت و گانت ؛ به کار بردن و پروسه کردن روزهای کاری و تعطیل ؛ محاسبه زمان پایان پروژه ؛ محاسبه انواع شناورهای LF و EF و …
MSP
رسم نمودارهای پرت و گرت با نمایش بهتر و در اندازه دلخواه ، آنالیز روزهای تعطیل کاری ، محاسبه انواع شناورهای منفی ،محاسبه واریانس‌های زمان‌بندی و آنالیز انواع هزینه‌ها و……
Project Schedule7(PS7)
رسم انواع نمودارها با اندازه دلخواه ؛ در نظر گرفتن محدودیت‌های «زودتر از … شروع نشود» و یا « دیرتر از … شروع نشود» ؛ آنالیز پرت ؛ تعیین مدت زمان استفاده از منبع و به تأخیر انداختن آنها با تخصیص تقویم به منابع ؛ استفاده از بانکهای اطلاعاتی برای ایجاد پروژه‌ها ؛ تهیه گزارش راجع به منبع ؛ قابلیت مهم نمودار پرت زمان‌بندی شده به همراه MSP ؛ قابلیت جانبی Guide Line 2 .
Time Line(TL6)
رسم نمودارهای پرت ، گرت و گانت ؛ با توجه به جمیع موارد ، این نرم‌افزار اغلب توانایی‌ها و دسترسی‌های سایر نرم‌افزارهای کنترل پروژه را دارا می‌باشد و علاوه بر آن امکانات قوی استفاده شبکه‌ای از آن وجود دارد.
Primavera
نرم افزار های آمارو احتمالات
قادر به تهیه نمودارهای کنترل کیفیت : مانند C، U،پارتو ، نقص ، علت و معلولی و انواع نمودارهای حرفه‌ای می باشد. از قابلیتهای آن فرستادن اطلاعات و داده‌ها بر روی Excel ، محاسبات تئوری احتمالات (ضریب همبستگی ، توزیعهای پیوسته و گسسته ، جداول فراوانی ، مقادیر احتمالی) و تستهای آماری ، انجام رگرسیون خطی ، پله‌ای و …
Mini Tab
هیه انواع نمودارها و نمایش گرافیکی دوبعدی و سه‌بعدی و انواع نمودارهای کنترل کیفیت از توانمندیهای این نرم‌افزار است . تهیه انواع جدولهای احتمالات ، تهیه انواع طرح‌های آماری ، روش‌های رگرسیون و محاسبه انواع آن ، آنالیز داده‌ها غیرپارامتری و داده‌های آماری در زمینه کنترل کیفیت با در نظر گرفتن جدول داده‌ها و نمودارها ، محاسبه انواع داده‌های آماری (میانگین ، میانه و … )، صدور فایل‌ها و Save کردن بر روی بقیه نرم‌افزارها مانند Access ، برخورداری ازhelp قوی نیز از دیگر قابلیتهای SPSS می‌باشد .
SPSS
هیه انواع نمودارها و نمایش گرافیکی دوبعدی و سه‌بعدی ، انواع نمودارهای کنترل کیفیت مانندU ، NP و … . انجام رگرسیون با هزاران متغیر ، قابلیت تکرارپذیری و تولید دوباره ، تحلیل و تفسیر نمودارهای کنترل کیفیت ، تجزیه وتحلیل سیستم‌های آنالیز زمانی مانند پیش‌بینی و … ، رسم طرح‌های مورد نیاز در رگرسیون ، انجام انواع محاسبات احتمالی مانند توزیعها و تفسیر آنها ، دارا بودن سیستم پیشنهاد کننده از امکانات این نرم‌افزار می‌باشد .
Statistica
آنالیز،QC تهیه انواع نموداهای مانند پارتو،کیفی وصفی ،متغیری و…
StatGraph(STATG)
نرم‌افزارهای طرح‌ریزی واحدهای صنعتی
اطلاعات ورودی : طول و عرض زمین مورد نظر ، تعداد دپارتمانها ، نمودار رابطه فعالیتها ، ساخت بخشها ، کمترین درجه ارتباط ، عرض نوار چیدمان و حداقل امتیاز برای چاپ یک طرح را دربر می‌گیرد . قابلیتهای آن الگوریتم ایجاد کننده ، مکانیزم کار تصادفی ، وارد کردن تعداد طرح‌هایی که در هر مرحله باید استقرار یابد و طرح استقراری در هر مرحله می‌باشد .
ALDEP
ورود اطلاعات به دو روش لیست محصولات و نمودار ارتباطات می‌باشد . از مزایای آن می‌توان ویرایش قویتر نسبت به QS وPlanet ، ارائه طرح نهایی با امتیاز دادن به طرح‌ها و محاسبه حداکثر و حداقل آنها را ذکر نمود.
COMLAD
طلاعات ورودی آن جریان مواد ، میزان تولید و انواع تولید را دربر می‌گیرد . رسم چارت‌های مختلف با رنگهای متنوع ، تخمین فضای انبار مورد نیاز ، رسم نمودار از – به و شدت – مسافت ، تهیه بهترین استقرار با توجه به حجم تولید ، فیلترکردن دیاگرامهای پیوسته ، استفاده از ابزارهایی مانند Factory OPT،Factory CAD برای ارائهLayout بهینه ، طراحی چارت در۱۳ وACAD12 و … از مزایای آن می‌باشد .
رسم نمودارهای OPC ، FPC ، مونتاژ ، CPM و گانت چارت ؛ امکان تغییر شکل و ویرایش و تغییر رنگ ؛ ارتباط باword و Excel ؛ مرتب کردن اجزاء مانند رسم چیدمان تولید و پر کردن فضاهای خالی .
VISIO
رسم نمودارهای میله‌ای ، سازمانی ، چند‌گانه ، نمودارهای آماری ؛ ایجاد جدول‌ها و طرح‌ها ؛ اساس کار استفاده از منوها ؛ تهیه اسلایدهای ۳۵میلی‌متری با یک Film Recorder ..
HG3
رسم نمودارهای مختلف ؛ قابلیت ایجاد فایل‌های نمایشی ، انیمیشن و گرافیکی ؛ راهنمای ارایه مقاله ، سمینار و پروژه و قابلیت استفاده‌های تبلیغاتی و آموزشی در شبکه‌های جهانی Internet.
